donar mort (a algú) SV, matar / fer morir algú, occir (EC, *)
Va ser en Joaquim qui va donar mort a la Maria / L’accident va donar mort a cinc persones
→ portar (algú) al calaix, enviar (algú) a l’altre barri, fer l’arbrer (a algú), fer el paquet (a algú)
▷ rebre mort (inv.), tallar el coll (a algú) (p.ext.)
donar voltes (a alguna cosa) SV, meditar molt sobre alguna cosa, considerar-la des de diferents punts de vista (EC)
Com més voltes dóna al problema que li han plantejat, menys capaç és de trobar-hi la solució / És tal com et dic; no hi donis més voltes; en pots estar segur (També s’usa amb els quantificadors més, molt, etc. en posició prenominal) (*, R-M)
→ trencar-se el cap; escalfar-se el cap; menjar-se el coco; que torna, que gira
▷ fer els seus comptes (p.ext.), entrar en comptes amb si mateix (p.ext.)
no donar-se raó a ses barres SV, menjar molt i sense interrupció (A-M)
Quan va arribar tenia tanta gana, que no se donava raó a ses barres
→ menjar com un conill
[Mall. (A-M)]
donar l’esquena (a algú) SV, negar a algú el favor, l’ajut, etc., abandonar-lo en moments difícils (EC)
Em va donar l’esquena quan més el necessitava
→ girar l’esquena (a algú), girar el cul (a algú)
▷ donar carbassa (a algú) (p.ext.)
■ donar un moc (a algú) SV, donar una resposta desagradable a algú, donar-li un miquel, un rebuf
Va donar un moc a la seva mare, que va quedar molt decebuda / Com a resposta a la seva insolència, li va donar un moc
→ clavar un moc (a algú), deixar mocat (algú), donar una bufetada (a algú)
▷ rebre un moc (inv.)
donar una bufetada (a algú) SV, fer un gran menyspreu a algú (IEC)
Amb aquella resposta va donar una bufetada a tots els que s’havien rigut d’ella
→ tirar-li figues (a algú), clavar un moc (a algú), donar un moc (a algú)
■ no donar-ne dos duros de SV, no donar valor a una persona o cosa
No en donaria dos duros, d’aquest cotxe: està en molt mal estat
→ no donar-ne ni cinc de, no donar-ne ni un xavo de, no donar-ne ni una pellofa de, no donar un diner de
▷ no donar dos duros de (v.f.)
no donar-ne ni cinc de SV, no donar valor a una persona o cosa
D’aquest noi, no en donaria ni cinc / No en volia donar ni cinc per aquest cotxe
→ no donar-ne ni un xavo de, no donar-ne ni una pellofa de, no donar-ne dos duros de
▷ no donar ni cinc de (v.f.)
no donar-ne ni un xavo de SV, no donar valor a una cosa o a una persona
No en donaria ni un xavo d’aquella noia / Aquella casa no la vendran mai perquè està en molt mal estat; ningú no en donarà ni un xavo / Al final, no en van donar un xavo per aquella taula de fusta de roure
→ no donar-ne ni cinc de, no donar-ne ni una pellofa de, no donar-ne dos duros de
▷ no donar ni un xavo de (v.f.)
no donar-ne ni una pellofa de SV, no donar valor a una cosa o a una persona
D’aquest ordinador no en donaria ni una pellofa
→ no donar-ne ni cinc de, no donar-ne ni un xavo de, no donar-ne dos duros de
▷ no donar ni una pellofa de (v.f.)